– हिरालाल आचार्य ‘Diamond’
चितवन, पुष ९ –
तोरी खेतीका लागि प्रख्यात जिल्ला चितवनमा तोरी खेती गर्ने किसान बढेका छन् । किसानहरुले अरु बालीलाई छाडेर तोरी खेती गरेपछि यति खेर चितवन तोरीमय छ ।
खाने तेलको मूल्य अत्याधिक हुँदा किसानले तोरीको भाउ उचित पाउन थालेपछि यो हिउँदमा व्यावसायिक रुपमै तोरी खेती गर्ने किसान बढेका हुन् । अरु खेतीभन्दा तोरी खेती गर्न सहज हुने र चाँडो पाक्ने भएकाले पनि चितवनमा वर्षेनी तोरी खेती क्रमशः बढ्दै गएको छ ।
एकै सिजनमा धेरै थरी बाली लगाएर निर्वाहमुखी कृषि खेती गरिरहेका किसानहरुले पनि यस वर्ष आफ्नो सबै जग्गामा तोरी छरेर व्यावसायिक खेतीतर्फ उन्मुख हुँदै गएका छन् ।
भरतपुर २६ का किसान यादबहादुर महत्तोले तीन वर्ष अघिसम्म आफ्नो ३ विगाह जग्गामा कतै फापर त कतै गहुँ छर्थे । अहिले उनले तोरी मात्रै छरेका छन् । फापरको मूल्य भने जति नपाउने, कहिले बिक्दै नबिकेर वर्षाैँ थन्काउनु पर्ने बाध्यता अनि फापर र गहुँलाई गैंडा आएर खाइदिने गर्न थालेपछि तोरी खेती रोेजेको उनी बताउँछन् ।
पहिले फापर छर्दै आएकी भरतपुर २६ की दिलमाया गुरुङ्गले पनि उस्तै कुरा सुनाइन् । फापर आफ्नो घरमा खान खासै प्रयोग नुहुने, मूल्य भने जति नपाइने, अनि खाने तेल महँगिएपछि तोरी छर्न थालेको उनले बताइन् ।
आफैले उत्पादन गरेको शुद्ध तोरीको तेल खान पाइन्छ भनेर अहिले किसानहरु तोरी खेतीतर्फ लागेको रत्ननगर नगरपालिका १० का मेघनाथ महत्तो बताउँछन् । आफूले विगतदेखि नै तोरी खेती गर्दै आएका महत्तोले मलजल गर्न सकेको वर्ष तोरी धेरै उत्पादन हुने गरेको अनुभव सुनाए ।
भरतपुर महानगरपालिका ५ की तारा सुवेदीले तेलमा मिसावट भएकाले शुद्ध तेल खानका लागि तोरी खेती गरेको बताइन् । आफ्नो क्षेत्रमा किसानहरुले अहिले तरकारी, गहुँ र मुसुरोलाई छाडेर तोरीखेती तर्फ आएको उनी बताउँछिन् । ३९ वर्षदेखि बुवाको पालाबाट नै तोरी खेती हुँदै आएको उनको बारीमा पहिले भन्दा अहिले तोरी उत्पादन बढ्दै गएको छ ।
लामो समयदेखि तोरी खेती गर्दै आएका सौराह बछौलीका किसान नवराज श्रेष्ठले तोरीको मूल्य बढे पनि किसानहरुलाई धेरै नाफा नभएको बताए । खेती गर्नका लागि मल र जोताइ खर्च पनि बढेकाले नाफा धेरै नभएको उनी बताउँछन् । फेरि बाहिरी देशबाट तोरी आयात भएर नेपालमा तोरीको मूल्य घट्ने होकी भन्ने चिन्ता उनलाई छ । मलका नपाएकाले यसवर्ष आफ्नो बारीमा तोरी खासै राम्रो नभएको बताउँदै उनले उत्पादन घट्ने चिन्ता व्यक्त गरे ।
भरतपुर महानगरपालिका ५ की इश्वरी पंगेनीले तोरीको भाउ महँगो पाएपछि तोरी छरेको बताइन् ।
कृषि ज्ञान केन्द्रको तथ्यांकले पनि चितवनका किसान तोरीखेतीतर्फ आकर्षित भएको देखाउँछ । चितवनमा पाँच वर्षअघि २०७४–७५ मा १२ हजार २ सय ५१ हेक्टरमा तोरीखेती गरिएको थियो । यो वर्ष १४ हजार ६ सय हेक्टरमा फैलिएको छ । गत वर्षभन्दा यो वर्ष नै झन्डै १४ सय हेक्टर बढी जमिनमा तोरीखेती भएको छ । तोरीको माग बढेसँगै किसानले तोरीको भाउ पनि बढी पाउन थालेपछि तोरी खेतीतर्फ किसानको आकर्षण बढ्दै गएको पाइएको कृषि ज्ञान केन्द्र चितवनका सूचना अधिकारी मीनबहादुर पुनको भनाइ छ ।
तोरीको मूल्य पनि दोब्बरले बढेको छ । २ वर्षअघि प्रति क्विन्टल ८ देखि १० हजार रहेको तोरी अहिले १५ देखि १८ हजार पुगेको छ । तोरीखेती गरेको क्षेत्रफलअनुसार उत्पादन पनि बढेको छ ।
दुई वर्षअघिसम्म १२ हजार २ सय ५० टन तोरी उत्पादन भइरहेको चितवनमा गत वर्ष १४ हजार ६ सय टन उत्पादन भएको थियो । ज्ञान केन्द्रको तथ्यांकले उत्पादनसँगै सामान्य ढंगले उत्पादकत्व पनि बढेको देखाउँछ । पाँच वर्षअघि प्रतिहेक्टर ९ सय ९५ किलो तोरी फल्ने गरेकोमा गत वर्ष १ हजार २ किलो फलेको छ ।
हेर्नुहोस् चितवमा फुलेको तोरीबारी :