धरान (सुनसरी), कात्तिक ९-
इटहरी उपमहानगरपालिका–६ का सुरज पण्डित माटोका भाँडाकुँडा बनाएर आत्मनिर्भर बन्नुभएको छ । उहाँले माटोका भाँडाकुँडा बिक्री गरेरै मनग्य आम्दानी गर्दै आउनुभएको छ ।
पछिल्लो समय गाउँघरदेखि सहरबजारसम्म माटोका भाँडाकुँडाको प्रयोग घट्दै गए पनि यो पुख्र्यौली पेसा भएकाले पण्डितले यसलाई मुख्य आम्दानीको स्रोत बनाई निरन्तरता दिइरहेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “हामी सबै परिवार यही माटोको भाँडाकुँडा बनाउँछौँ । हाम्रा जिजुबाजेले पनि यही काम गर्दै आउनुभएको थियो । हामीले यसैलाई निरन्तरता दिएका हौँ । हाम्रो परिवारको मुख्य आम्दानीको स्रोत यही हो र यसबाटै घर खर्च चलाउँदै आएका छौँ ।”
पण्डितको इनरुवामा माटोको भाँडा बनाउने आरन छ । त्यहाँ बनाइएका भाँडाकुँडा इटहरीमा ल्याएर बिक्री गर्ने गर्नुहुन्छ । व्यापारी आरनमै पुगेर पनि माटोका भाँडाकुँडा खरिद गर्ने गरेको उहाँले बताउनुभयो । जस्तो पायो त्यस्तो माटोले भाँडा बन्दैन । नजिकै राम्रो माटो पाउन गाह्रो छ । पहिले विराटनगर, बर्जुताल क्षेत्रबाट माटो ल्याइन्थ्यो भने अहिले सुनसरी र मोरङका विभिन्न ठाउँमा गएर माटो खरिद गरेर ल्याउने गरेको पण्डितले बताउनुभयो ।
एक ट्रयाक्टर माटोको मूल्य रु १२ हजारदेखि रु १८ हजारसम्म पर्छ । एक ट्रयाक्टर माटोले करिब रु एक लाख ५० हजार मूल्यबराबरका भाँडाकुँडा बनाउन सकिन्छ । सबै खर्च कटाएर पनि मासिक रु एक लाख बढी आम्दानी हुने गरेको उहाँले बताउनुभयो । हाल बजारमा प्लास्टिकका सामानको प्रयोग बढे पनि माटोका भाँडाकुँडाको माग अझै पनि उच्च छ । व्यापारीले कारखानामै आएर सामान खरिद गर्ने र पसलमार्फत पनि उति नै बिक्री हुने गरेको पण्डितले बताउनुभयो । झापा, मोरङ, पाँचथर, इलाम, खादबारी, फिदिम, धनकुटा र भोजपुरसम्मका ग्राहकले सामान माग गर्ने गरेका पण्डितको भनाइ छ ।
पण्डितले हाल एक सयभन्दा बढी प्रकारका माटोका सामान बनाउने गर्नुहुन्छ । यसमा रक्सी बनाउने पैनि, गमला, गाग्रो, पाला, कलश, दियो, फूलदानी, दही जमाउने भाँडा, फिल्टर, खुत्रुके, गिलासलगायत सामग्री छन् । “बनाएका सामान बिक्री नहुने चिन्ता हुँदैन । दैनिक कम बिक्री भए पनि सिजनमा राम्रो बिक्री हुन्छ । पहिले सामान बोकेर गाउँगाउँ घुमेर बेच्नुपथ्र्यो, अहिले त्यस्तो अवस्था छैन”, उहाँले भन्नुभयो ।
पण्डितका अनुसार हाल पसलमा रु दुई हजारदेखि रु आठ हजारसम्मका सामान बिक्री हुने गरेको छ । तन्दुरी रोटी बनाउने भाँडा रु पाँच हजारदेखि रु आठ हजार, रक्सी पार्ने पैनि रु ६ सयदेखि रु दुई हजार, गमला रु ३० देखि रु आठ सय, दियो रु दुईदेखि रु ३० र विभिन्न साना सामान दर्जनका हिसाबले बिक्री हुने गरेको उहाँले बताउनुभयो ।
पण्डितले भन्नुभयो, “अहिले छठमा बिक्री बढेको छ । अरु बेला रु एक लाख बढी आम्दानी हुन्छ भने चाडपर्व सुरु भएसँगै मासिक रु एक लाख ७० हजारदेखि रु एक लाख ८० हजारसम्म कमाइ हुन्छ ।”
रामधुनी नगरपालिका–१ झुम्काका व्यापारी नवराज शाहले माटोका भाँडा बनाउने परम्परा घट्दै गएको र यसको संरक्षण तथा प्रवर्द्धन आवश्यक रहेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “माटोका भाँडा जन्मदेखि मृत्युसम्म आवश्यक पर्छ । मैले चार वर्षदेखि यो व्यापार थालेको छु । अहिले छठ पूजा सुरु भएकाले दियो र कलशको माग अत्यधिक छ । मैले इनरुवा, विराटनगर र भारतबाट सामान खरिद गरी बिक्री गर्दा मासिक रु ४० हजारदेखि रु ५० हजारसम्म आम्दानी हुन्छ ।”
अहिले पण्डित र शाहजस्ता धेरै कुम्हारहरूले पुख्र्यौली र परम्परागत पेसालाई संरक्षण गर्दै आधुनिक बजारसँग जोडेर आम्दानी र पेसाको निरन्तरता सुनिश्चित गरिरहेका छन् । रासस
