काठमाडौँ ।
प्रत्येक वर्ष भाद्र कृष्ण प्रतिपदादेखि अष्टमीसम्म आठ दिन मनाइने परम्परागत सांस्कृतिक पर्व ‘गाईजात्रा’ आज काठमाडौँ उपत्यकासहित देशभर विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी मनाइँदैछ ।
एक वर्षभित्र दिवङ्गत भएका आफन्तको सम्झनामा गाई वा मानिसलाई गाईका रूपमा सिँगारी नगर परिक्रमा गराइने यो पर्वमा श्रद्धालुहरूले दूध, फलफूल, रोटी, चिउरा, दही, अन्न र द्रव्य दान गर्ने परम्परा रहिआएको छ । धार्मिक विश्वासअनुसार यसरी नगरपरिक्रमा गर्नाले दिवङ्गत आत्माले गाईको पुच्छर समाई वैतरणी पार गर्छन् ।
ऐतिहासिक विवरणअनुसार राजा प्रताप मल्लले पुत्रशोकमा परेकी आफ्नी रानीलाई संसारको यथार्थ देखाउन प्रजामार्फत् दिवङ्गत आफन्तको सम्झनामा गाईजात्रा निकाल्न आदेश दिएका थिए । रानीको मन नशान्त भएपछि उनले प्रहसन तथा व्यङ्ग्यात्मक कार्यक्रम गराउन पनि आदेश दिएकाले यो पर्वमा हास्यव्यङ्ग्यको प्रचलन सुरु भएको जनश्रुति छ । प्रताप मल्लकालदेखि हनुमानढोकास्थित राजदरबार हुँदै गाईजात्रा निकाल्ने परम्परा आजसम्म कायम छ ।
पर्वको क्रममा प्रहसन, नाचगान, सामाजिक विकृतिप्रति व्यङ्ग्यात्मक प्रदर्शन, तथा मृतकको सम्झनामा रामायणका करुण रसका गीत गाइने प्रचलन छ ।
काठमाडौँ उपत्यकाबाहेक बनेपा, धुलिखेल, पनौती, बाह्रविसे, त्रिशूली, दोलखा, खोटाङ, भोजपुर, चैनपुर, इलाम, धरान, विराटनगर, वीरगञ्ज, हेटौँडा, पोखरा लगायत नेवार समुदायको विशेष उपस्थिति रहेका सहरमा पनि गाईजात्रा धुमधामका साथ मनाइँदैछ। हास्य कलाकारहरूले विशेष प्रस्तुति दिने यो दिन काठमाडौँ उपत्यकामा सार्वजनिक बिदा दिइएको छ।
